افزایش نگران‌ کننده بیماران ام‌ اس در ایران؛ چرا زنان بیشتر در معرض خطر هستند؟

بیماری ام‌اس (MS) یا «مولتیپل اسکلروزیس» یک اختلال مزمن در سیستم عصبی مرکزی است که با تأثیرگذاری بر مغز و نخاع، پیام‌رسانی بین مغز و دیگر اعضای بدن را مختل می‌کند. این بیماری، اگرچه علت دقیقی ندارد، اما طی سال‌های اخیر رشد قابل‌توجهی در جهان و به‌ویژه ایران داشته است. آماری که نشان‌دهنده‌ی روند صعودی مبتلایان، به‌خصوص در میان زنان و جوانان است، نیاز به توجه فوری، اطلاع‌رسانی دقیق و حمایت بیشتر از بیماران را پررنگ‌تر کرده است.

در این گزارش، جزئیات افزایش آمار مبتلایان، دلایل احتمالی، تفاوت‌های جنسیتی در بروز بیماری، و چالش‌های درمان و توانبخشی بیماران بررسی شده است.

آمار نگران‌ کننده از رشد بیماری ام‌ اس در کشور

آمار مبتلایان به ام‌اس در ایران طی سال‌های اخیر با سرعت بالایی رو به افزایش بوده است. این بیماری مزمن که به‌طور عمده افراد جوان و در سنین فعال زندگی را درگیر می‌کند، حالا یکی از چالش‌های جدی حوزه سلامت کشور محسوب می‌شود.

• بر اساس آمار رسمی، حدود ۱۲۰ هزار نفر در ایران با بیماری ام‌اس زندگی می‌کنند.
• تعداد بیماران جدیدی که هر سال شناسایی می‌شوند، بین ۶ تا ۷ هزار نفر است.
• در سطح جهانی، بیش از ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر به این بیماری مبتلا هستند.
• طبق گزارش انجمن ام‌اس، ایران اکنون در ردیف کشورهایی با شیوع بالا قرار گرفته و از نظر نرخ ابتلا، پس از آمریکا، کانادا و برخی کشورهای اروپایی، جای می‌گیرد.

زنان، قربانیان اصلی ام‌ اس

تحقیقات بین‌المللی و داخلی نشان می‌دهند که زنان به‌طور چشم‌گیری بیشتر از مردان در معرض ابتلا به ام‌اس قرار دارند. این اختلاف جنسیتی می‌تواند دلایل هورمونی، ایمنی یا ژنتیکی داشته باشد که هنوز به‌طور کامل شناخته نشده‌اند.

• نسبت ابتلای زنان به مردان در ایران حدود سه برابر است.
• در تهران، به‌عنوان نمونه‌ای از یک منطقه‌ی پرجمعیت، میزان ابتلا در زنان ۳۱۳ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر و در مردان ۱۰۳ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر گزارش شده است.
• سن ابتلا در ایران پایین‌تر از میانگین جهانی است و عمدتاً در بازه‌ی ۲۰ تا ۴۰ سالگی رخ می‌دهد.

علل احتمالی و عوامل خطر در ابتلا به ام‌ اس

اگرچه علت دقیق بیماری ام‌اس مشخص نیست، اما مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی، محیطی و رفتاری می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند. تحقیقات گسترده در حال انجام است تا ارتباط بین این عوامل و توسعه بیماری روشن‌تر شود.

• عوامل ژنتیکی: سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری می‌تواند احتمال بروز آن را افزایش دهد.
• عوامل محیطی: کمبود نور آفتاب، سطح پایین ویتامین D، آلودگی هوا و تغذیه ناسالم از جمله عوامل مؤثر هستند.
• استرس‌های روانی: زندگی در محیط‌های پراسترس می‌تواند سیستم ایمنی را تضعیف و احتمال بروز بیماری را افزایش دهد.
• استعمال دخانیات: سیگار یکی از عوامل بسیار مهم در بروز ام‌اس شناخته شده است؛ ترک سیگار می‌تواند تا ۱۵ درصد از بروز بیماری را کاهش دهد.

راهکارهای پیشگیری و کاهش ریسک ابتلا

اگرچه هیچ راه‌حل قطعی برای پیشگیری کامل از بیماری ام‌اس وجود ندارد، اما سبک زندگی سالم و رعایت برخی نکات می‌تواند ریسک ابتلا را کاهش دهد یا شروع بیماری را به تعویق بیندازد.

• افزایش دریافت ویتامین D از طریق نور آفتاب و مکمل‌ها.
• ورزش منظم به‌ویژه در دوران نوجوانی و جوانی برای تقویت سیستم ایمنی.
• پرهیز از مصرف دخانیات و قلیان.
• مدیریت استرس و اضطراب از طریق تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن و یوگا.

چالش‌ های درمان و حمایت مالی از بیماران ام‌ اس

بیماری ام‌اس درمان قطعی ندارد، اما با داروهای تخصصی، توانبخشی و مراقبت‌های پیوسته، می‌توان علائم آن را کنترل کرد. با این حال، هزینه‌های بالای درمان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های بیماران و خانواده‌های آنان است.

• درمان‌های دارویی بسته به نوع و شدت بیماری، می‌توانند هزینه‌هایی بین ۲۵ تا ۵۰ میلیون تومان در سال داشته باشند.
• داروی تزریقی ایرانی برای ام‌اس در حال حاضر با قیمت تولیدی ۶۵ میلیون تومان عرضه می‌شود، اما سهم پرداختی بیمار حدود یک میلیون و ۱۰۰ هزار تومان است.
• پیش از تولید داخلی، قیمت این دارو به‌صورت وارداتی تا ۷۵ هزار دلار می‌رسید.

نیاز فوری به پوشش بیمه‌ ای خدمات توانبخشی

خدمات توانبخشی برای بیماران ام‌اس نه‌تنها مفید، بلکه حیاتی هستند. با این حال، بسیاری از این خدمات از پوشش بیمه‌ای مناسب برخوردار نیستند و همین مسئله مانع از دسترسی مناسب بیماران به درمان‌های مکمل شده است.

• در حال حاضر، ۵۶ بسته خدمتی توسط صندوق حمایت از بیماران خاص برای بیماران ام‌اس در نظر گرفته شده است.
• خدمات توانبخشی، لوازم بهداشتی و مکمل‌ها معمولاً تحت پوشش بیمه قرار ندارند.
• برای هر بیمار، بر اساس شدت بیماری، هزینه‌های جانبی می‌تواند بین ۲۵ تا ۵۰ میلیون تومان باشد.
• مبلغ ۵۰ میلیون تومان کمک‌هزینه برای بیماران تعریف شده، اما فرآیند پرداخت آن با چالش‌هایی همراه است.

نتیجه‌ گیری

افزایش چشم‌گیر آمار مبتلایان به بیماری ام‌اس در ایران، زنگ خطری جدی برای نظام سلامت کشور است. شیوع بیشتر در میان زنان و جوانان، همراه با هزینه‌های درمان بالا و کمبود حمایت‌های بیمه‌ای، این بیماری را به یکی از مشکلات پیچیده و پرهزینه بدل کرده است.

با ارتقاء سطح آگاهی عمومی، سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های علمی، تقویت حمایت‌های بیمه‌ای و اجرای برنامه‌های پیشگیرانه مؤثر، می‌توان گامی مهم در کاهش نرخ ابتلا و بهبود کیفیت زندگی بیماران ام‌اس برداشت. این بیماری ممکن است درمان نداشته باشد، اما مدیریت صحیح و به‌موقع آن می‌تواند مسیر زندگی را برای مبتلایان بسیار هموارتر کند.