در دنیای امروز، استفاده از رسانه های اجتماعی به یکی از رفتارهای رایج در میان کودکان و نوجوانان تبدیل شده است. هرچند این فضاها می‌توانند امکان ارتباط، یادگیری و سرگرمی را فراهم کنند، اما شواهد علمی جدید نشان می‌دهد که مصرف بیش از حد این ابزارها می‌تواند اثرات زیانباری بر سلامت روان نسل جوان داشته باشد. یکی از نگرانی‌های مهمی که از سوی محققان مطرح شده، ارتباط مستقیم میان اعتیاد به رسانه های اجتماعی و افزایش علائم افسردگی در کودکان است.
افزایش استفاده از رسانه های اجتماعی با افزایش افسردگی در کودکان همراه است
یافته های علمی جدید نشان می دهد که میان زمان صرف شده در رسانه های اجتماعی و بروز علائم افسردگی در کودکان، رابطه مستقیمی وجود دارد. کودکان در سنین پیش از نوجوانی، به ویژه گروه سنی ۹ تا ۱۳ سال، بیش از هر زمان دیگری در معرض آسیب های روانی ناشی از فضای مجازی قرار دارند. محققان هشدار می‌دهند که والدین باید توجه ویژه‌ای به رفتار آنلاین فرزندان خود داشته باشند، چرا که حتی استفاده روزانه در حد یک ساعت نیز می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات روانی جدی شود.
افزایش استفاده روزانه از رسانه های اجتماعی:
در یک بازه سه ساله، میانگین زمان استفاده روزانه کودکان از رسانه های اجتماعی از ۷ دقیقه به ۷۳ دقیقه افزایش یافته است. این افزایش، همراه با رشد سنی آن‌ها، نشان دهنده شکل‌گیری نوعی عادت رفتاری مستمر در استفاده از پلتفرم‌های آنلاین است.
افزایش ۳۵ درصدی علائم افسردگی:
در همین بازه زمانی، علائم افسردگی در میان این کودکان تا ۳۵ درصد افزایش یافته است. این یافته‌ها نشان می‌دهد که این رشد سریع در استفاده از فضای مجازی با سلامت روانی پایین‌تر ارتباط دارد.
ارتباط یک طرفه میان افسردگی و رسانه های اجتماعی:
برخلاف انتظار، نتایج حاکی از آن است که کودکان افسرده لزوماً تمایل بیشتری به استفاده از رسانه های اجتماعی ندارند. بلکه افزایش استفاده از این پلتفرم‌ها است که زمینه بروز یا تشدید افسردگی را فراهم می‌کند.
چه عواملی ممکن است این ارتباط را توضیح دهند؟
این که چرا رسانه های اجتماعی می‌توانند افسردگی را در کودکان افزایش دهند، پرسشی است که ذهن بسیاری از پژوهشگران را به خود مشغول کرده است. بررسی‌های گذشته نشان داده‌اند که برخی جنبه‌های خاص این پلتفرم‌ها ممکن است با تضعیف سلامت روان در ارتباط باشند.
نمایش زندگی غیرواقعی و مقایسه اجتماعی:
کودکان ممکن است خود را با زندگی به ظاهر کامل دیگران مقایسه کنند. این مقایسه‌ها، که بیشتر بر اساس اطلاعات اغراق‌آمیز یا فیلترشده است، می‌تواند حس ناکافی بودن و کاهش عزت نفس را به دنبال داشته باشد.
اختلال خواب ناشی از استفاده شبانه:
بسیاری از کودکان استفاده از موبایل و شبکه های اجتماعی را تا ساعات پایانی شب ادامه می‌دهند. این رفتار می‌تواند باعث کاهش کیفیت خواب، اختلال در تمرکز و نوسانات خلقی شود.
قربانی شدن در فضای سایبری:
پدیده‌هایی مانند قلدری سایبری، حذف اجتماعی، یا دریافت نظرات منفی می‌تواند مستقیماً باعث بروز یا تشدید افسردگی شود. این آسیب‌ها، به‌ویژه در سنین پایین که مهارت‌های مقابله‌گری هنوز شکل نگرفته‌اند، بسیار آسیب‌زا هستند.
یافته های علمی پشتوانه این ادعا هستند
مطالعه‌ای که توسط پژوهشگران دانشگاه کالیفرنیا – سانفرانسیسکو انجام شده، بر اساس داده‌های نزدیک به ۱۲ هزار کودک در پروژه گسترده توسعه شناختی مغز نوجوانان (ABCD Study) صورت گرفته است. این مطالعه یکی از معتبرترین و بزرگ‌ترین تحقیقات در زمینه رشد مغزی و رفتاری کودکان در جهان به شمار می‌رود. دکتر «جیسون ناگاتا»، پژوهشگر اصلی این تحقیق و دانشیار اطفال، تاکید کرده است که رسانه های اجتماعی می‌توانند نقش فعالی در شکل‌گیری علائم افسردگی ایفا کنند.
نتیجه گیری
در شرایطی که فناوری دیجیتال به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره تبدیل شده است، نظارت بر رفتار دیجیتال کودکان باید به عنوان یکی از اولویت‌های والدین و سیاست‌گذاران حوزه سلامت روان در نظر گرفته شود. کاهش مدت زمان استفاده از رسانه های اجتماعی، آموزش سواد دیجیتال، تشویق به فعالیت‌های فیزیکی و تعاملات چهره به چهره، می‌تواند از بروز مشکلات روانی مانند افسردگی جلوگیری کند.
در نهایت، پیام این تحقیق روشن است: اعتیاد مجازی می‌تواند پیامدهای روانی بسیار جدی در پی داشته باشد. اگرچه استفاده از رسانه های اجتماعی اجتناب‌ناپذیر است، اما مدیریت آگاهانه و همراه با آموزش و همراهی والدین، راه‌حلی کلیدی برای پیشگیری از آسیب‌های پنهان این فضا خواهد بود.
نظرات کاربران