چرا نوجوانان در حال فاصله گرفتن از شبکه های اجتماعی هستند؟

شبکه های اجتماعی برای سال ها یکی از اصلی ترین ابزارهای ارتباطی و سرگرمی در میان نسل جوان بوده اند. اما اخیراً نشانه هایی از تغییر نگرش در میان نوجوانان نسبت به این پلتفرم ها دیده می شود. برخلاف تصور عمومی که نوجوانان را وابسته به دنیای مجازی می‌داند، داده های جدید حاکی از کاهش علاقه آنان به شبکه های اجتماعی و حرکت به سمت استفاده آگاهانه تر از فضای دیجیتال است.

پژوهش ها نشان می دهد که نسل جدید، با درک اثرات منفی این پلتفرم ها بر سلامت روان، تمرکز و زندگی واقعی، به دنبال راه هایی برای ایجاد تعادل میان دنیای آنلاین و دنیای واقعی است.

کاهش استفاده از شبکه های اجتماعی در بین نوجوانان

تغییر رفتار دیجیتال نوجوانان یکی از مهم ترین روندهای اجتماعی سال های اخیر بوده است. برخلاف سال های گذشته که استفاده مداوم از فضای مجازی امری بدیهی به نظر می رسید، امروزه بسیاری از نوجوانان تصمیم گرفته اند از این فضا فاصله بگیرند یا میزان استفاده خود را کنترل کنند.

• نوجوانان به دلایل روانی و شخصی از حضور پررنگ در شبکه های اجتماعی فاصله می گیرند.
• بسیاری از آن ها اثرات منفی استفاده بیش از حد از این پلتفرم ها را بر روحیه و تمرکز خود احساس کرده اند.
• دلایلی چون کاهش اضطراب، تمرکز بهتر بر تحصیل و خواب منظم تر از انگیزه های کاهش استفاده هستند.
• برخی نوجوانان حتی به طور کامل حساب های کاربری خود را غیرفعال کرده اند یا حذف کرده اند.

نقش سلامت روان در کاهش وابستگی به شبکه های اجتماعی

سلامت روان به عنوان یکی از دغدغه های اصلی نسل نوجوان شناخته می شود. در سال های اخیر، ارتباط میان استفاده زیاد از شبکه های اجتماعی و بروز مشکلاتی مانند اضطراب، افسردگی و کاهش عزت نفس به کرات در مطالعات علمی تأیید شده است.

• نوجوانان امروز آگاه تر از گذشته به اثرات منفی محتوای آنلاین هستند.
• فضای رقابتی و مقایسه مداوم در شبکه های اجتماعی موجب کاهش اعتماد به نفس کاربران جوان شده است.
• نوجوانان به طور داوطلبانه تصمیم می گیرند تا برای حفظ آرامش روانی، مدت زمان حضور خود در این فضاها را محدود کنند.
• استفاده از قابلیت هایی مانند «مزاحم نشوید» یا خاموش کردن اعلان ها یکی از راهکارهای رایج نوجوانان برای کنترل مصرف فضای مجازی است.

یافته های آماری درباره تغییر رفتار دیجیتال نوجوانان

مطالعات بین المللی به خوبی نشان دهنده این تغییر رفتار در میان نوجوانان هستند. پژوهش های گسترده ای که با نمونه های آماری بزرگ انجام شده، کاهش وابستگی به تلفن های هوشمند و شبکه های اجتماعی را تأیید می کند.

• براساس گزارش شرکت تحقیقاتی GWI، از سال ۲۰۲۲ تعداد نوجوانان ۱۲ تا ۱۵ ساله ای که از ابزارهای دیجیتال فاصله می گیرند با ۱۸ درصد افزایش به ۴۰ درصد رسیده است.
• این داده ها از میان بیش از ۲۰ هزار نوجوان و والدین آن ها در ۱۸ کشور گردآوری شده است.
• سازمان آفکام نیز در بریتانیا گزارش داده که یک سوم کودکان و نوجوانان ۸ تا ۱۷ ساله احساس می کنند بیش از حد از صفحه نمایش استفاده می کنند.
• ۴۷ درصد جوانان ۱۶ تا ۲۴ ساله اعلان های شبکه های اجتماعی را غیرفعال کرده اند و ۳۴ درصد به شکل عمدی از این پلتفرم ها فاصله گرفته اند.

دلایل اصلی دوری نوجوانان از شبکه های اجتماعی

نوجوانان برای فاصله گرفتن از شبکه های اجتماعی دلایل مختلفی را عنوان می کنند. این تصمیم بیشتر از آنکه ناشی از فشار خانواده یا جامعه باشد، نتیجه آگاهی شخصی آن ها نسبت به اثرات این پلتفرم هاست.

• تلاش برای مدیریت بهتر زمان و تمرکز بیشتر بر کارهای تحصیلی یا خلاقانه
• احساس خستگی ذهنی ناشی از درگیری با محتوای منفی یا بی کیفیت
• تلاش برای افزایش تعامل های واقعی و انسانی در دنیای آفلاین
• علاقه به تجربیات مثبت تر در فضای دیجیتال از جمله گوش دادن به پادکست، یادگیری آنلاین یا بازی های تعاملی سالم

حرکت نوجوانان به سوی استفاده هوشمندانه از فضای دیجیتال

فاصله گرفتن نوجوانان از شبکه های اجتماعی به معنای حذف کامل دنیای دیجیتال نیست. بلکه این نسل، در حال حرکت به سمت استفاده هوشمندانه، کنترل شده و هدفمند از ابزارهای فناوری است.

• نوجوانان به دنبال ایجاد تعادل بین دنیای واقعی و مجازی هستند.
• استفاده آگاهانه از برنامه هایی مانند مدیتیشن دیجیتال، اپلیکیشن های یادگیری زبان و آموزش مهارت های جدید جایگزین فضای بی هدف شبکه های اجتماعی شده است.
• خانواده ها و مدارس می توانند با آموزش مهارت های سواد رسانه ای، نوجوانان را در این مسیر حمایت کنند.

نتیجه گیری

تغییر نگرش نوجوانان نسبت به شبکه های اجتماعی، نشانه ای از بلوغ فکری و آگاهی اجتماعی نسل جدید است. برخلاف تصور عموم، این نسل از وابستگی به فضای مجازی در حال عبور است و با دیدی انتقادی به تأثیرات آن نگاه می کند. کاهش استفاده از این پلتفرم ها نه تنها به بهبود سلامت روان کمک می کند، بلکه زمینه ساز افزایش کیفیت روابط واقعی، تمرکز بیشتر و رشد فردی خواهد بود. این روند، فرصتی است برای بازنگری در شیوه های استفاده از فناوری و طراحی پلتفرم هایی که هم‌راستا با نیازهای روانی و اجتماعی نوجوانان باشند.