هشدار جدی درباره افزایش مبتلایان به ایدز در ایران

با وجود پیشرفت‌های علمی در زمینه درمان و کنترل ویروس اچ آی وی، همچنان ایدز یکی از دغدغه‌های اصلی نظام سلامت در بسیاری از کشورها از جمله ایران است. تغییر الگوی انتقال این ویروس و افزایش روابط جنسی محافظت نشده، باعث شده تا آمار ابتلا به شکل نگران‌کننده‌ای در حال افزایش باشد. این در حالی است که بسیاری از مبتلایان، از وضعیت سلامتی خود بی‌خبر هستند و همین مسئله، روند کنترل بیماری را دشوارتر می‌کند.

نیمی از مبتلایان، از بیماری خود اطلاع ندارند

اطلاع نداشتن از ابتلا به ویروس اچ آی وی، به معنای ادامه رفتارهای پرخطر و افزایش زنجیره انتقال است. بنا بر اعلام مرکز تحقیقات ایدز ایران، شکاف آماری بین آمار رسمی و موارد واقعی ابتلا، نگران‌کننده است.

• تا پایان سال گذشته، حدود ۲۵ هزار نفر به‌عنوان مبتلایان شناسایی‌شده در کشور ثبت شده‌اند.
• تخمین‌های رسمی نشان می‌دهد تعداد واقعی افراد مبتلا حدود ۴۵ هزار نفر است.
• این آمار به‌وضوح نشان می‌دهد که تقریباً نیمی از مبتلایان هنوز از ابتلا به ویروس آگاهی ندارند.
• این افراد نه‌تنها درمان نمی‌شوند، بلکه احتمال انتقال ویروس به دیگران نیز به‌شدت افزایش می‌یابد.

تغییر الگوی انتقال؛ از اعتیاد تزریقی به روابط جنسی کنترل‌ نشده

الگوی انتقال ویروس اچ آی وی در ایران، در سال‌های اخیر دستخوش تغییرات اساسی شده است. این تغییر، نشان‌دهنده لزوم به‌روزرسانی راهبردهای آموزشی و پیشگیرانه است.

• بر اساس اظهارات دکتر لادن عباسیان، رئیس مرکز تحقیقات ایدز، در گذشته، اعتیاد تزریقی عامل اصلی انتقال بود.
• اکنون ۶۵ درصد از موارد جدید از طریق روابط جنسی محافظت‌نشده و پرخطر منتقل می‌شود.
• بیش از ۷۰ درصد این مبتلایان جدید، در بازه سنی ۲۰ تا ۴۵ سال قرار دارند.
• این گروه سنی فعال‌ترین قشر جامعه از نظر اجتماعی و اقتصادی هستند و آلودگی آنان به ویروس، چالش‌های گسترده‌ای ایجاد می‌کند.

ترس از قضاوت اجتماعی، مانع اصلی تشخیص زودهنگام

یکی از مهم‌ترین موانع تشخیص زود هنگام اچ آی وی در ایران، انگ و قضاوت اجتماعی است. این ترس، بسیاری از افراد را از مراجعه به مراکز مشاوره و انجام تست بازمی‌دارد.

• افراد نگران افشای هویت خود یا ترس از طرد شدن هستند.
• این در حالی است که تست اچ آی وی در مراکز مشاوره رفتاری، به‌صورت کاملاً محرمانه و بدون نیاز به نام یا کد ملی انجام می‌شود.
• ایجاد محیط امن و بدون قضاوت برای انجام آزمایش، نقش تعیین‌کننده‌ای در شناسایی مبتلایان دارد.
• حذف انگ اجتماعی از طریق آموزش‌های عمومی و رسانه‌ای، یکی از اولویت‌های اصلی در کنترل ویروس محسوب می‌شود.

درمان مؤثر وجود دارد، اگر زود تشخیص داده شود

ویروس اچ آی وی ممکن است تا سال‌ها هیچ علامتی نداشته باشد، اما همین ویژگی، باعث خطرناک‌تر شدن آن می‌شود. اگر بیماری در مراحل اولیه شناسایی شود، با درمان دارویی، کیفیت زندگی بیمار به‌شکل قابل توجهی حفظ خواهد شد.

• داروهای ضدویروس در ایران به‌صورت رایگان ارائه می‌شوند.
• با مصرف منظم دو قرص در روز، بار ویروسی در بدن به صفر می‌رسد و فرد می‌تواند زندگی عادی داشته باشد.
• شناسایی و درمان زودهنگام، همچنین احتمال انتقال ویروس به دیگران را تقریباً به صفر می‌رساند.

پیشگیری دارویی و آموزش جنسی، از ارکان اصلی کنترل ایدز

پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. برای افراد در معرض خطر، استفاده از روش‌های پیشگیری دارویی و آموزش صحیح، می‌تواند به‌شکل مؤثری جلوی گسترش بیماری را بگیرد.

• قرص پیشگیری روزانه (PrEP) برای افرادی که شریک جنسی آلوده دارند یا رفتارهای پرخطر دارند در دسترس است.
• آموزش استفاده درست از وسایل محافظتی جنسی، بخشی از برنامه‌های کنترل ایدز در مراکز مشاوره است.
• افزایش آگاهی نوجوانان و جوانان درباره روابط ایمن، باید از مدارس و رسانه‌ها آغاز شود.

پیشگیری از انتقال ویروس به نوزادان

انتقال اچ آی وی از مادر به کودک، یکی از نگرانی‌های مهم در حوزه سلامت خانواده است. خوشبختانه این انتقال در صورت تشخیص و درمان به موقع، کاملاً قابل پیشگیری است.

• تست اچ آی وی به‌طور رایگان برای تمامی زنان باردار در ایران انجام می‌شود.
• در صورت مثبت بودن نتیجه، بلافاصله درمان آغاز می‌شود.
• با درمان مناسب، احتمال انتقال ویروس به نوزاد تقریباً صفر می‌شود.

کاهش انتقال از طریق اعتیاد تزریقی با برنامه‌ های هدفمند

با وجود کاهش نقش اعتیاد تزریقی در انتقال ویروس، برنامه‌های پیشگیرانه در این حوزه همچنان فعال و مؤثر هستند. این اقدامات باید ادامه یابند تا از بازگشت مجدد این الگوی انتقال جلوگیری شود.

• توزیع رایگان سرنگ در مراکز گذری و زندان‌ها، از مؤثرترین برنامه‌های کنترل بوده است.
• ارائه قرص متادون برای کاهش وابستگی به مواد مخدر تزریقی، یک راه‌کار دیگر برای کاهش ریسک انتقال است.
• تداوم و گسترش این خدمات، نقش مهمی در حفظ سلامت عمومی دارد.

نتیجه‌ گیری

کنترل ویروس اچ آی وی و پیشگیری از گسترش بیماری ایدز، تنها در سایه آگاهی، پذیرش اجتماعی و مسئولیت‌پذیری فردی ممکن است. هر فردی که رفتار پرخطر داشته است، حتی در صورت نداشتن علائم، باید تست بدهد. خوشبختانه امکانات درمانی مؤثر و رایگان در ایران وجود دارد، اما بدون مراجعه، این فرصت از بین می‌رود.

سه کلید مهار ایدز: آگاهی، مسئولیت‌پذیری، حذف انگ اجتماعی.